İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Petropolitik

Ne İmparatorluktan Cumhuriyete Petropolitik bir tarih kitabıdır, ne de ben tarih yazarı olduğum iddiasındayım. Elinizdeki kitap, sadece yakın tarihimizin şekillenmesi sırasında, Mezopotamya petrolleri ile ilgili olarak perde önü ve arkasında oynanan oyunlarla, bu oyunlarda rol alan karakterleri yalın bir biçimde okuyucunun karşısına çıkarma denemesidir. (s. 12) diye açıklıyor Hikmet ULUĞBAY bu çalışmasının ilk sayfalarında. Bugün hâlâ dünya petrol rezervlerinin % 65ini topraklarının altında barındırdığı ifade edilen Ortadoğu ve onun önemli bir parçası olan Mezopotamya ki bugün Irak olarak bilinir, 20. yüzyıla girerken Osmanlı İmparatorluğunun bir parçasıydı. Aynı Osmanlı İmparatorluğunun çöküşünü hazırlayan bütün faktörlerin en başında İmparatorluğun ekonomik durumu vardı. Osmanlı İmparatorluğu topraklarındaki petrol kaynaklarına ne sahip çıkabildi ne de bu kaynakları işletebildi. Genç Cumhuriyet ise Birinci Paylaşım Savaşının sonucunda kurulmuş olan Kurtlar Sofrasında kendi bağımsızlığını sağlayabilmenin ötesinde hiç değilse Irak petrolünden royalti payı alabildi. Bu royaltiden doğan hakkımızın boyutu, ne kadarının ödendiği ve ne kadar alacağımızın kaldığı arşiv belgeleri eşliğinde bu yeni baskıda tüm ayrıntıları ile açıklanmaktadır.Doğal bir enerji kaynağı olan petrolün ülke çıkarına kullanılabilmesi sırf teknolojik ya da ekonomik bir konu olmanın da ötesinde, kapsamlı bir politikalar dizisinin varlığını hep zorunlu kıldı. Petrolün gerektirdiği bu kapsamlı politikalar bütününü ise, kısaca Petropolitik olarak adlandırmak hiç de bir abartma olmaz. Petropolitik tarihimizi şekillendiren gelişmeleri, bu gelişmeleri şekillendiren aktörleri iyi bilmemiz, sadece ekonomik açıdan değil, aynı zamanda içinde yaşadığımızı Ortadoğu Coğrafyasındaki bütün kanlı çatışmaları (örneğin, Irakın 20. yüzyılda iki de bir işgal edilen bir ülke olması veya ülkemiz sınırları içinde uzun yıllardır süregelen terör vb. dahil) anlayabilmemizin de anahtarıdır. Hikmet ULUĞBAY, 1939 yılında Ispartada doğdu. Orta öğrenimini Ankara Atatürk Lisesinde 1957 yılında tamamladı. 1961 yılında A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Bölümünden mezun oldu. Aynı yıl, Maliye Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğü ve Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilatı (MİİT) Genel Sekreterliğinde kamu hizmetine girdi. 19621964 döneminde yedek subay olarak askerlik görevini yerine getirdi. Maliye Bakanlığı tarafından 196668 yılları arasında ABDde üniversite üstü öğrenime gönderildi ve University of Southern Californiadan ekonomi dalında MA derecesini aldı. Maliye Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğü ve MİİT Genel Sekreterliğinin yurt içi kadrolarında Şube Müdürlüğü, Daire Başkanlığı, Genel Müdür Yardımcılığı dâhil çeşitli kademelerde çalıştı ve bu arada yurt dışında, Tokyo Büyükelçiliğinde (197173) ve NATO nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliğinde (197881) Maliye ve Ekonomi Müşaviri olarak görev yaptı.198184 döneminde önce banka ve kambiyo işlemlerinden, sonra da dış ekonomik ilişkilerden sorumlu Hazine Genel Müdürü olarak çalıştı.Aralık 1984te OECD nezdindeki Türkiye Daimi Temsilciliğinde Daimi Temsilci Yardımcısı görevine, Eylül 1985te de Washington Büyükelçiliği Ekonomi ve Ticaret Başmüşaviri kadrosuna atandı. Şubat 1989da Hazine ve Dışticaret Müsteşarlığında Müşavir kadrosunda görevlendirildi. Mart 1992 tarihinde emekliye ayrıldı.Kamu hizmeti döneminde, TPAO (1981), TEMSAN (198284) ve Tülomsaş (198992) bünyelerinde Yönetim Kurulu Üyeliği yaptı.Ekim 19911 Kasım 1995 döneminde Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölümünde payzamanlı öğretim görevlisi olarak Ekonomiye Giriş, Ekonomi Tarihi ve Kamu Finansmanı derslerini verdi.24 Aralık 1995 ve 18 Nisan 1999 seçimlerinde Demokratik Sol Partiden Ankara Milletvekili seçilmiştir. DSP Grup Yönetim Kurulu ve Plan ve Bütçe Komisyonu üyeliklerinde bulunmuştur. 14 Kasım 1996 tarihinde DSP Grup Başkan Vekili görevine seçilmiştir. 55. Hükümette Milli Eğitim Bakanı, 56. Hükümette Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı ve 57. Hükümette Devlet Bakanı olarak görev yapmıştır. 22 Temmuz 1999 tarihinde görevinden istifa etmiştir.Kasım 20003 Kasım 2002 döneminde TBMM Dışişleri Komisyonu üyeliğinde bulunmuştur. 3 Kasım 2002 seçimleri ile TBMMdeki üyeliği sona ermiştir. 25 Temmuz 2005 tarihinde DSPden istifa etmiştir.1998 yılında kendisine, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlke ve Devrimleri ödülünü ve Çağdaş Eğitim Vakfı, Çağdaş Eğitim Ödülü 1998i vermiştir.1994 yılında kurulan Ulusal Politikalar Araştırma Vakfının kurucu üyelerindendir. Ekonomik konularda, çeşitli gazete ve dergilerde inceleme ve yorum yazıları yayınlanmıştır. 4 Mayıs 1994 ile 1 Kasım 1996 tarihleri arasında Turkish Daily News gazetesinde köşe yazıları ve 13 Aralık 199912 Ekim 2000 döneminde de Milliyet Gazetesi Siyaset Kürsüsü köşesinde haftada bir gün yazıları yayınlanmıştır.İmparatorluktan Cumhuriyete Petropolitik ve Kamu Harcamalarının Eleştirisel Analizi isimli kitapları 1995 yılında basılmıştır. Bilkent Üniversitesi öğretim görevlilerinden Doç. Dr. Osman Zaim ile birlikte yazdıkları, Fiscal Policy in Turkey and the Transitional Economies of Europe başlıklı makale, Prof. Dr. Subidey Togan ve V.N. Balasubramanyamın editörlüğünü yaptığı Turkey and Central and Eastern European Countries in Transition Towards Membership of EU isimli kitapta yayınlanmıştır. Editörlüğünü Prof. Dr. Baskın Oranın yaptığı Türk Dış Politikası isimli kitabın 19232001 dönemi ekonomik tablolarını hazırlamış ve yorumlamıştır. Risk Altında Bir Ülkenin 2023 Yarışı isimli kitabı, Haziran 2003te yayınlanmıştır. Siyasi Linç isimli kitabı, Haziran 2005 tarihinde yayımlanmıştır. Ocak 2007 tarihinden itibaren yayına başlayan www.hikmetulugbay.com adresli bilgisunar sitesinde çeşitli konulardaki araştırmalarını ve düşüncelerini okurlar ile paylaşmaktadır. Ekim 2000Aralık 2006 tarihleri arasında Atölye Sde Ressam Hatice Demirden yağlıboya resim dersleri almıştır. Atölye Snin, 19 Haziran 20011 Temmuz 2001 tarihleri arasında Milli Piyango Talih Kuşu Sanat Galerisindeki, 7 Ocak 200225 Ocak 2002 ve 18 Şubat1 Mart 2002 tarihleri arasında Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıkları Binasındaki, 14 Ekim 200219 Ekim 2002 tarihleri arasında Türk Japon Vakfı Japon Kültür Merkezindeki, 6 Mayıs2 Haziran 2003 tarihleri arasında ODTÜ Vişnelik Tesislerindeki sergilerine 2006 ve 2007 yıllarında Mülkiyeliler Birliğinin düzenlediği Karma Resim Sergilerine katılmıştır. Yabancı dil olarak İngilizce bilmektedir.Evli ve iki çocukludur.