Modernleşme Kıskacında Ortadoğu Tarih-Kültür-Siyaset

Kadim medeniyetlere ve dinlere ev sahipliği yapan Ortadoğu, stratejik konumu ve doğal zenginliği ile her daim ilgiyi
üzerine çeken bir coğrafya olmuştur. Batılı güçlerin bölgeye gelişine kadar lider konumda olan Ortadoğu, daha sonra farklı
çatışmalara maruz kalan bir bölge durumuna gelmiştir. Bu açıdan Ortadoğu kavramı bile Batılı devletlerin sömürge
faaliyetlerinin bir uzantısı olarak karşımıza çıkmakta ve ideolojik bir mahiyet arz etmektedir. Buna rağmen literatürde kabul
görmesinden dolayı Ortadoğu kavramı bu çalışmada tercih edilmiştir.
Batı dünyasında son birkaç asırdır yaşanan siyasal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler, Batı'nın ilerleme
kaydetmesini sağlamıştır. Buna karşın Batı dışı toplumlar bu tarihi tecrübeleri yaşamadan kendisinden üstün gördüğü
Batı'ya özenerek modernleşme serüvenine girmiştir. Malumdur ki Batı'da başlayan aydınlanma ve akabindeki modernleşme
süreci farklı coğrafyalara ithal edilerek bu coğrafyalarda da modernleşmenin tesis edilmesine çalışılmıştır. Zahiren iyi
niyetli görünen bu tutumun temelinde aslında Batılı güçlerin kendi değerlerini diğer toplumlara benimsetme ve
sömürgecilik anlayışı yatmaktadır. Bu yönüyle Batılılaşmadan modernleşmeye çalışan toplumların önüne engeller
çıkarılmış, modernleşme Batı haricindeki toplumlarda Batılılaşma olarak anlam kazanmıştır. Bu açıdan kendi kültürüne
bağlı bir medeniyet davasına karşın, Batı düşüncesinin etkisinde kalan Ortadoğu, kendi şartlarında bir model ortaya çıkarma
yolunda zorluklar yaşamıştır.
Ortadoğu'yu Batılılaşma süreci ile içine düştüğü girdaptan ve yaşanan kaostan kurtaracak yol, küresel bağlamı da gözeterek, bölgenin kendi iç dinamiklerine ve medeniyet değerlerine dayalı yeni bir model inşâ etmektir. Bu yaklaşım,
üstün olarak addedilen Batı'ya benzemeyi bir kenara bırakarak bu coğrafyanın kendi medeniyetini yeniden ihya etmesine
bir zemin sunacaktır. Çalışmanın esas amacı modernleşmeye topyekün bir karşıtlık ortaya koymaktan ziyade,
modernleşmenin Batılılaştırma ve zihinsel sömürgeleştirme ruhuna karşı bir perspektif sunmaktır.
Ortadoğu'nun modernleşme sürecini konu alan bu kitapta alanında değerli araştırmacıların kıymetli emekleri ile
ortaya koyduğu farklı konu başlıkları ve bazı ülkeler nezdindeki modernleşme süreçleri ele alınmıştır. Ortadoğu çok geniş
bir inceleme alanı olduğundan, bu çalışma bir bakıma Ortadoğu araştırmalarına bir giriş mahiyetinde olup her bir bölüm
müstakil bir araştırmaya konu olacak kadar kapsamlıdır.